Kwaliteit van metselwerk

De kwaliteit van metselwerk luistert heel nauw. Een kleine fout of onvoorziene omstandigheid levert al snel problemen zoals dilataties, uitbloei, kleurverschil, vervuiling of vlakheid op. Zonde, want metselbaksteen is een mooi materiaal en het werken daarmee een vak apart. Om de kwaliteit van metselwerk te waarborgen, zetten we hier een aantal veelvoorkomende problemen én de oplossingen daarvoor op een rij. Zodat jij als metselaar vakwerk kunt blijven leveren.

Momenteel werken we eraan om de inhoud van deze pagina compleet te maken; voor de onderwerpen met een * zoeken we nog inhoud. Ben jij als GNL-lid specialist op een van deze gebieden en wil je informatie of oplossingen aanreiken? Mail gerust naar secretariaat@gebouwschilnederland.nl om input aan te leveren. Gedeeld vakmanschap, gedeelde trots!

Inhoud pagina:

• Ontwerp
• Metselwerkuiterlijk
• Draagconstructies, geveldragers en lateien
• Baksteenstrips en montage: eisen en certificering
• Metselbaksteen productspecificatie
• Dilataties*
• Kleurverschil*
• Metselverbanden*
• Smet en vervuiling*
• Stoot- en lintvoegen*
• Uitbloeiingen
• Valspecie en puin in spouw*
• Vlakheid*
• Verankering gevelmetselwerk*

Baksteenmetselwerk: ontwerp, materiaal en uitvoering 

Goed baksteenmetselwerk begint bij een doordacht ontwerp en de juiste materiaalkeuze. Zo is de combinatie van baksteen en mortel bepalend voor een goede hechting en het voorkomen van vervuiling en uitslag. Het samenspel tussen baksteen en mortel luistert heel nauw; er zijn verschillende soorten bakstenen die ieder hun eigen soort mortel nodig hebben.

Het uiterlijk van de gevel wordt sterk beïnvloed door de afmetingen, kleur en vorm van bakstenen, de voegen en het metselverband. Constructieve en bouwfysische aspecten zijn medebepalend voor de levensduur, het mooi verouderen en het voorkomen van scheuren, mosgroei en (vocht)vlekken. Denk aan isolatie, detailleringen en dilataties. De KNB-brochure ‘Ontwerprichtlijnen baksteen in buitengevels’ beschrijft de belangrijkste aandachtspunten en eisen bij het ontwerp, voorzien van praktische bouwdetails en tips. 
De volgende stap is het maken van concrete afspraken over de uitvoering. Maak daarvoor gebruik van KNB-Infoblad 34 ‘Checklist voor uitvoeringsbesprekingen’.

Download KNB-brochure Ontwerprichtlijnen baksteen in buitengevels
of KNB-Infoblad 34 Checklist voor uitvoeringsbesprekingen

Metselwerkuiterlijk: eisen en certificering (BRL 2826-1)

BRL 2826-1 Metselwerkconstructies helpt bij het specificeren en beoordelen van het metselwerkuiterlijk. Ook kunnen metselbedrijven zich op deze BRL laten certificeren, zodat zij zich beter als vakbedrijf kunnen onderscheiden. In 2021 werden de eisen grondig herzien, omdat die te streng bleken en in de praktijk onwerkbaar waren. Nu helpt de BRL bij de realisatie van duidelijkheid én tevreden opdrachtgevers. 

De term ‘mooi’ is niet objectief te bepalen en hangt samen met persoonlijke smaak. Het uiterlijk van metselwerk is een optelsom van een reeks factoren. Bijvoorbeeld variatie in voegbreedtes, het verloop van de voegen of het ‘uitbuiken’ van een gevelvlak. 

Om weg te blijven bij een term als ‘mooi’ beschrijft BRL 2826-1 objectief de criteria aan alle relevante aspecten van het uiterlijk. Ook de methodiek voor het beoordelen en meten zijn uitgewerkt, inclusief voorbeelden en benodigde meetapparatuur. Hoofdstuk 7 stelt eisen aan zes oppervlaktecriteria: vlakheid, stootvoegbreedte, aan de draad metselen van de lintvoeg, lintvoegrichting (waterpas), lagenmaat (lintvoegdikte) en regelmaat metselverband. Er zijn twee klassen: voor metselwerk met standaard of hoge eisen aan het uiterlijk. Ook wordt het maken van afspraken met een referentiemuur beschreven.

BRL 2826-1 is vooral bedoeld om metselbedrijven te certificeren. Het zou goed zijn als meer bedrijven dat doen, zodat zekerheid over hun prestaties het nieuwe normaal wordt. Daarnaast kan iedereen deze BRL benutten bij het maken van concrete afspraken in bestekken, contractstukken en/of met behulp van een referentiemuur. STABU (bekend van de besteksystematiek) werkt op verzoek van KNB momenteel aan de actualisatie van dit onderwerp in hun systematiek. Tot heden is die nog op de vorige editie van de BRL gebaseerd.

Lees voor meer informatie KNB-Infoblad 37 Criteria oppervlaktebeoordeling metselwerk
of download BRL 2826-1 

Draagconstructies, geveldragers en lateien

Een draagconstructie dient voor de krachtopvang (o.a. gewicht metselwerk) aan de bovenzijde van een gevelopeningen en de krachtafdracht naar de onderliggende (metselwerk)constructie. Dit wordt gedaan met een gemetselde of gelijmde baksteenconstructie en/of het gebruik van een latei of geveldrager. De draagconstructie moet voldoende stijf zijn om scheurvorming in het metselwerk te voorkomen. De KNB-brochure ‘Draagconstructies boven gevelopeningen’ biedt een overzicht van de mogelijkheden, inspirerende voorbeelden, concrete eisen, praktische bouwdetails en tips. 

Download KNB-brochure Draagconstructie boven gevelopeningen

Baksteenstrips en montage: eisen en certificering 

Baksteenstrips wordt steeds vaker toegepast vanwege strengere milieuprestaties, gevelrenovaties en prefab bouwen. Baksteenstrips hebben het uiterlijk en de eigenschappen van ‘gewone’ bakstenen maar zijn slechts 7 tot 35 mm dik. De milieuprestatie verbetert doordat er minder materiaal nodig is en de (prefab)gevelconstructie lichter wordt. Bij gevelrenovatie biedt de dunne buitenschil ruimte voor extra isolatie. Na verwerking tonen baksteenstrips als gewoon metselwerk. De KNB-brochure Keramische steenstrips gaat over de productie en verwerking op bouwplaats en prefab bouwelementen. 

Het Bouwbesluit eist minimaal 50 jaar constructieve veiligheid (hechting). Dit wordt geborgd met Bouwsystemen én BRL 1330, zodat opdrachtgevers daarop kunnen vertrouwen. In bouwsystemen zijn baksteenstrips, lijm en ondergrond optimaal op elkaar afgestemd. En BRL 1330 Verlijming (baksteen)strips stelt strenge eisen aan bouwsysteem én montage. Want juist die combinatie is bepalend voor de constructieve veiligheid. 

BRL 1330 is bedoeld voor de productcertificering van fabrikanten en de procescertificering van metsel- en lijmbedrijven. Het zou goed zijn als bedrijven zich certificeren, zodat zekerheid over hun prestaties het nieuwe normaal wordt. Bovendien kunnen deze bedrijven zich hiermee op kwaliteit onderscheiden in de markt. De praktijk leert dat opdrachtgevers en gemeenten dit belangrijk vinden. De grondige herziening van BRL 1330 wordt naar verwachting afgerond in najaar 2022.

Download KNB-brochure Keramische steenstrips of download BRL 1330 via SKH.

Metselbaksteen productspecificatie (EN 771-1)

De producent geeft in zijn prestatieverklaring en de CE-markering informatie over de gebruikstoepassing en de daarbij relevante producteigenschappen van de metselbaksteen. Dit gebeurt volgens de eisen in NEN-EN 771-1 ‘Specificaties voor metselstenen – Deel 1: Baksteen’. 
Deze gaat bijvoorbeeld over de toepassing, vorstbestendigheid, wateropname (IW klasse) of de maatspreiding van de betreffende baksteen. De KNB-brochure ‘Productspecificatie Metselbaksteen (EN 771-1)’ geeft een toelichting op alle prestatieonderwerpen de bijbehorende testmethode en eventuele prestatieklassen en/of eisen. Het helpt bouwpartijen bij het begrijpen en toepassen van de productinformatie op een gelijke en juiste wijze. 

Download KNB-brochure Productspecificatie Metselbaksteen (EN 771-1)

Uitbloeiingen

Het uiterlijk van baksteenmetselwerk wordt soms verstoord door witte uitslag. Bij ontwerp en uitvoering van metselwerk is de kans op witte uitslag sterk te verminderen vanuit kennis over de oorzaken. De uitslag ontstaat door de uitbloei van bepaalde stoffen vanuit het metselwerk bij het drogen van de gevel. Er zijn verschillende soorten uitslag: vroege witte uitslag door zouten, uitslag door kalk en late uitbloei van gips (vergipsing). Tijdens het droogproces worden deze stoffen meegevoerd door het vochttransport naar het steenoppervlak, waar het overtollig vocht verdampt. 

Op vers metselwerk kunnen soms hardnekkige uitbloeiingen verschijnen. De bakstenen worden dan ontsierd door witte of grijze verkleuringen. Zie onderstaande afbeeldingen ter illustratie:

  

Dit probleem kan veel verschillende oorzaken hebben, maar gelukkig ook verschillende oplossingen. Neem eens een kijkje bij de informatiebronnen hieronder en vergroot je kennis, zodat je dit probleem kunt oplossen of zelfs helemaal ontlopen:

• Uitleg en tips van BNL groep
• Metselen met gehydrofobeerde bakstenen
• Vandersanden introduceert waterafstotende bakstenen

De KNB-brochure ‘Schoon metselwerk: de oorzaken en preventie van witte uitslag’ geeft concrete aanbevelingen om de kans op witte uitslag te beperken tijdens de ontwerp- en bouwfase. Zoals materiaalkeuze, detaillering en uitvoering. Bijvoorbeeld: werk relatief droog, bij voorkeur onder een afdak en bescherm vers metselwerk tegen regen. Ook de behandeling van de gevel komt aan bod mocht er onverhoopt toch witte uitslag optreden.

Download KNB-brochure Schoon metselwerk: de oorzaken en preventie van witte uitslag

Meer informatie?

Loop je tegen bepaalde problemen aan of heb je ergens vragen over? Neem gerust contact met ons op en we helpen je zo goed mogelijk verder. Bel naar 0318 54 49 01 of mail naar secretariaat@gebouwschilnederland.nl. Samen waarborgen we de kwaliteit van metselwerk.

Nog geen lid? Vraag een lidmaatschap aan!